Suna Göktuna: GSYH, TÜKETİM, ÜRETİM, YATIRIM, İŞSİZLİK

Katma değeri yüksek üretim yapmıyoruz, üretimimizi borçlanarak ve ithal ederek yapıyoruz bu da ekonomik çöküşe sebep olup işsizlik gibi sorunları da beraberinde getiriyor denilip duruluyor. Bu verilere nasıl ulaşıp bu çıkarımları nasıl teyit edebiliyoruz bu yazıda da ona bakacağız.

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla(GSYH) bir ülkede belli bir dönemde üretilen nihayi mal ve hizmetlerin(nihayi=üretimin belli bir aşamasında olmayan satışa hazır durumda) cari yani piyasa fiyatlarına göre toplam ederidir. Gayrisafi Milli Hasıla'dan(GSMH/GDP) farkı millilik meselesidir. Yani GSMH, GSYH'den çıkarılan yurtdışından gelen yatırımlar ve bulunan sayıya eklenen vatandaşların yurtdışındaki yatırımları ile bulunur(nihayi servis+hizmet yine). Mesela Çin'den ithal ediyorsun gibi görünüyor ama ithal ettiğin Apple ya da Nike, hah işte bu hesaba göre işin rengi Çin için değişiyor. Benzer durumlarda Türkiye için de değişiyor.

Tekrar GSYH'ye dönecek olursak, eğer söz konusu bir hizmetin vakıf gibi kazanç amacı taşımayan bir aktivitesinden üretilmesi ise o zaman bunun maliyeti hesaplanır. Bu önce TL olarak hesaplanır ve ilgili dönemin kuru ile Dolar'a çevrilip meşhur kişi başına Dolar bazında gelir hesaplaması yapılır. Tabi hesaplanması her ne kadar TUİK'in çok meşakkatle sağladığı ve uluslararası standartlara uygun yapmakla yükümlü olduğu bir şey olsa da veriler toplandıktan yahut bir kısmı tahmin edildikten sonra yapılan hesap o kadar düz bir hesaplamadır ki işin içinde mesela enflasyon sebebiyle artmış cari fiyatın kullanılması sonra bunun Dolar'la bir başka değere çevrilmesi ile yıllar arasında kıyas yapılması vardır. Adı da zaten bundan gayrisafidir. Cari fiyat yerine sabit fiyat hesaplaması da TUİK tarafından yayınlanıyor buna da zincirlenmiş hacim endeksi diyorlar. Bunda da ardışık yıllardan baz yılın sabit fiyatı alınarak miktarla ağırlıklı ortalama bir fiyat hesaplanıyor ve yıllık büyüme karşılaştırılmaları buna göre yapılıyor. Zaten TUİK yeni sisteme geçtik ondan oldu diye aniden Türkiye'nin büyümesinde farklı rakamlar vermişti hatırlarsanız. Aslında o iş sadece hesaplama yöntemi değil açıklanan tutarlarda da büyük değişiklik ve güya hesaplama düzeltmesi ile ilintili ama hiçbir açıklama tam olarak tatmin edici olmadı.

Görüldüğü üzere burada ederin hesaplanmasında bir sıkıntı var. Her ne kadar uluslararası platformda da önemli bir veri olarak ele alınsa da ve aslında farklı methodlarla değerlendirmelere tabi tutulsa da siz yine GSYH hesaplamalarına o kadar da itibar etmeyin ama tabi göz gezdirin çünkü bütün ekonomi figürlerin gözü onda. Türkiye için formül basitçe GSYH= Tüketim+Yatırım+Stok Değişimi+Net ihracat.

TÜİK çeyrek bazında şöyle bir bülten yayınlıyor. http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27827
Buna göre,

Bu dataları detaylı bir biçimde Hazine de yayınlıyor https://hazine.gov.tr/File/Index?id=3D459789-815C-41C7-ACEA-8B4525ECBC81 ama https://biruni.tuik.gov.tr/gosterge/?locale=tr adresinden GSYH-Cari fiyatlarla (Bin TL) (Dönemlik) yahut GSYH-Zincirlenmiş hacim değeri (Bin TL) (Dönemlik) sekmelerini seçerek ulaşabiliyoruz.
Burdan da detaylı tablolara ulaşabiliyorsunuz http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1105 İstatistiksel Tablolar ve Dinamik Sorgulama sekmesinden çeşitli GSYH kırılımlı tablolara ulaşabilirsiniz. Örneğin;

Harcama Yöntemi ile Dönemsel GSYH

->Harcama Yöntemi ile GSYH (2009 bazlı)

-> Harcama Yöntemi ile GSYH, Zincirlenmiş Hacim Endeksi -> Gayrisafi yurtiçi hasıla, harcama yöntemiyle zincirlenmiş hacim endeksi ve değişim oranları (2009=100)

Buradaki verilere göre yıllık çeyrek bazında değişime baktığımızda şöyle bir tablo ortaya çıkabiliyor. Tabi başka yaklaşımlarla başka tablolar da çıkabiliyor :)

Tabloda da görüldüğü gibi ağırlıklı olarak tüketim kaynaklı bir büyüme söz konusu. Peki sağlıklı bir ekonomide aslında ne olmalıydı? Büyümenin sebebinin yatırım ve net ihracat tutarları kaynaklı olması gerekiyordu.

Peki ne tüketiyoruz ağırlıklı olarak ona bakalım. Harcama Yöntemi ile GSYH (2009 bazlı) -> Yerleşik ve Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurtiçi Tüketimi (Cari Fiyatlarla)

Evet ağırlıklı olarak temel ihtiyaç ve mecburiyetlerden dolayı yiyoruz, ısınıyoruz, yıkanıyoruz , işe gidiyoruz ha bir de lokantaydı oteldi geziyoruz. Sağlık ve eğitime ne kadar az harcıyoruz. Acaba çok sağlıklı ve doğuştan eğitimli olduğumuzdan mı?

Üretime bakalım, hangi alanlarda ve miktarlarda üretim yapıyoruz da bunların GSYH'deki payı ne oluyor. Yatırımlara da bakılması şart tabi. TOBB'un yıllık bir raporu var orada da detaylı analizler yapılıyor bu rapor 2017 sonunda yayınlanmış mesela. https://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/2018/EkonomikRapor2017.pdf

TUİK verilerine bakacak olursak Gayrisafi yurtiçi hasıla, iktisadi faaliyet kollarına (A10) göre cari fiyatlarla (değer, pay, değişim oranı tablosunda görülen üretim kollarının GSYH'ye katkıları.

Evet sosyal hizmet faaliyetlerinin de olduğu grup hızla artıyor, Suriyeliler, sadık seçmenler?!? Tabi vergi ve sübvansiyonlar da tabi :) Bu dağılım sağıklı bir dağılım mı? Bilemem ben şimdi size dataları nereden alabilirsiniz onu anlatıyorum :) Devam.

Sanayi üretim endeksi ve detaylarından üretimde hangi sektörler ne seviyede üretiyor, değişimler ne oranda detaylı bakabilirsiniz. Tabi ki yine TÜİK sağlıyor bu verileri. http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=27904

Bütün etkilerden arındırılmış ve ne kadar da istikrarlı olmuş netice?!?

Bunlar da 2018 için planlanan Kamu yatırımları. Resmi Gazete'de yayınlanıyor bunlar. Artık kağıda basılmıyor çünkü dijital ortam çok garantili malum. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/01/20180115m1.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/01/20180115m1.htm

Tabi ki toplamdaki pay %83 ile yine yol yabacaklarmış.

Ne yapmışlar derseniz, gördüğüm kadarıyla henüz bir şey yayınlanmamış http://www2.kalkinma.gov.tr/kamuyat/gerceklesme.html Bir de şöyle bir site var şifresiz hiçbir şey göremiyorsunuz herhalde cumbaba olmayana bilgi vermeyi düşünmüyorlar. Yaşasın Anayasal bilgi edinme özgürlüğü oley şeffaf hukuk devleti anlayışı :) Gerçi bir yerlerde yayınlanıyor olabilir diyeceğim ama görünürde yok öyle bir şey. Neyse yol filan yapacaklarmış zaten bakarız yollara.

Özel sektör ne gibi yatırımlar düşünüyor, aldıkları iç ve dış kredilere bakmak lazım zira kendi cebinden yatırım yapma alışkanlığı pek yok bizde malum.. Bilhassa dışardan aldıkları kredilere baklılırsa baya bir kanalizasyon yapmayı düşünüyorlar. Benzetme, ima, kinaye filan yok. Dosyaları indirin inceleyin. http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Odemeler+Dengesi+ve+Ilgili+Istatistikler/Ozel+Sektorun+Yurtdisindan+Sagladigi+Kredi+Borcu/Veri+%28Tablolar%29/

Tabi bunlar birilerinin ekranlarındaki bir takım rakamlar. Birileri diyor ki şu artsın şu azalsın şunu tuttururuz bunu bilmem ne yaparız. Fakat gerçek kişilerin gerçek bütçeleri öyle tutmuyor. Bilhassa işsizlerse. Yani yurtiçinde üretim daralırsa stokta olan da yok pahasına yurtdışına satılırsa mesela sizler ekranlarınızda hoşunuza giden geçici rakamlar görebilirsiniz. Hatta bu durumda müjdeler olsun cari açık azaldı diyerek keriz bile avlayabilirsiniz belki. Ama nereye kadar sürer bu anlamsız coşku ve neşe? İnsanların evine ekmek götüremediği o ana kadar.

Bu konudaki verileri yine TUİK sağlıyor http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=27904 sekmesindeki Temel İstatikler -> İstihdam İşsizlik, Ücret başlığında türlü verileri bulabilirsiniz.

Nüfusun İşgücü Durumu'na bakarsak. elbette O 60 milyon insan 32 milyon insana inerken bunların hepsi öğrenci yahut ekabir değil, onların içinde artık iş bulamayacağını düşünüp iş aramadığını söyleyen ve hmmm bu iş istemiyor demek işgücünden değil diye işaretlenenler de var. Daha da bir şey demek istemiyorum.